SERAT
WEDHATAMA PUPUH PANGKUR
(Sembah
Raga/Syariat)
Anggitan: KGPAA Mangkunagara IV
Anggitan: KGPAA Mangkunagara IV
1
|
Mingkar
mingkuring ukara,
Akarana
karanan mardi siwi,
Sinawung
resmining kidung,
Sinuba
sinukarta,
Mrih
kretarta pakartining ngelmu luhung
Kang
tumrap neng tanah Jawa,
Agama
ageming aji.
|
Meredam
nafsu angkara dalam diri,
Hendak
berkenan mendidik putra-putri
Tersirat
dalam indahnya tembang,
dihias
penuh variasi,
agar
menjiwai hakekat ilmu luhur,
yang
berlangsung di tanah Jawa (nusantara)
agama
sebagai “pakaian” kehidupan.
|
2
|
Jinejer
neng Wedatama
Mrih
tan kemba kembenganing pambudi
Mangka
nadyan tuwa pikun
Yen
tan mikani rasa,
yekti
sepi asepa lir sepah, samun,
Samangsane
pasamuan
Gonyak
ganyuk nglilingsemi.
|
Disajikan
dalam serat Wedhatama,
agar
jangan miskin pengetahuan
walaupun
sudah tua pikun
jika
tidak memahami rasa sejati (batin)
niscaya
kosong tiada berguna
bagai
ampas, percuma sia-sia,
di
dalam setiap pertemuan
sering
bertindak ceroboh memalukan.
|
3
|
Nggugu
karsaning priyangga,
Nora
nganggo peparah lamun angling,
Lumuh
ing ngaran balilu,
Uger
guru aleman,
Nanging
janma ingkang wus waspadeng semu
Sinamun
ing samudana,
Sesadon
ingadu manis
|
Mengikuti
kemauan sendiri,
Bila
berkata tanpa dipertimbangkan (asal bunyi),
Namun
tak mau dianggap bodoh,
Selalu
berharap dipuji-puji.
(sebaliknya)
Ciri orang yang sudah memahami (ilmu sejati) tak bisa ditebak
berwatak
rendah hati,
selalu
berprasangka baik.
|
4
|
Si
pengung nora nglegawa,
Sangsayarda
deniro cacariwis,
Ngandhar-andhar
angendhukur, Kandhane nora kaprah,
saya
elok alangka longkanganipun,
Si
wasis waskitha ngalah,
Ngalingi
marang si pingging.
|
(sementara)
Si dungu tidak menyadari,
Bualannya
semakin menjadi jadi,
ngelantur
bicara yang tidak-tidak,
Bicaranya
tidak masuk akal,
makin
aneh tak ada jedanya.
Lain
halnya, Si Pandai cermat dan mengalah,
Menutupi
aib si bodoh.
|
5
|
Mangkono
ngelmu kang nyata,
Sanyatane
mung weh reseping ati,
Bungah
ingaran cubluk,
Sukeng
tyas yen denina,
Nora
kaya si punggung anggung gumrunggung
Ugungan
sadina dina
Aja
mangkono wong urip.
|
Demikianlah
ilmu yang nyata,
Senyatanya
memberikan ketentraman hati,
Tidak
merana dibilang bodoh,
Tetap
gembira jika dihina
Tidak
seperti si dungu yang selalu sombong,
Ingin
dipuji setiap hari.
Janganlah
begitu caranya orang hidup.
|
6
|
Urip
sepisan rusak,
Nora
mulur nalare ting saluwir,
Kadi
ta guwa kang sirung,
Sinerang
ing maruta,
Gumarenggeng
anggereng
Anggung
gumrunggung,
Pindha
padhane si mudha,
Prandene
paksa kumaki.
|
Hidup
sekali saja berantakan,
Tidak
berkembang, pola pikirnya carut marut.
Umpama
goa gelap menyeramkan,
Dihembus
angin,
Suaranya
gemuruh menggeram,
berdengung
Seperti
halnya watak anak muda
masih
pula berlagak congkak
|
7
|
Kikisane
mung sapala,
Palayune
ngendelken yayah wibi,
Bangkit
tur bangsaning luhur,
Lha
iya ingkang rama,
Balik
sira sarawungan bae durung
Mring
atining tata krama,
Nggon
anggon agama suci.
|
Tujuan
hidupnya begitu rendah,
Maunya
mengandalkan orang tuanya,
Yang
terpandang serta bangsawan
Itu kan ayahmu !
Sedangkan
kamu kenal saja belum,
akan
hakikatnya tata krama
dalam
ajaran yang suci
|
8
|
Socaning
jiwangganira,
Jer
katara lamun pocapan pasthi,
Lumuh
asor kudu unggul,
Semengah
sesongaran,
Yen
mangkono keno ingaran katungkul,
Karem
ing reh kaprawiran,
Nora
enak iku kaki.
|
Cerminan
dari dalam jiwa raga mu,
Nampak
jelas walau tutur kata halus,
Sifat
pantang kalah maunya menang sendiri
Sombong
besar mulut
Bila
demikian itu, disebut orang yang terlena
Puas
diri berlagak tinggi
Tidak baik itu nak !
|
9
|
Kekerane
ngelmu karang,
Kekarangan
saking bangsaning gaib,
Iku
boreh paminipun,
Tan
rumasuk ing jasad,
Amung
aneng sajabaning daging kulup,
Yen
kapengok pancabaya,
Ubayane
mbalenjani.
|
Di
dalam ilmu yang dikarang-karang (sihir/rekayasa)
Rekayasa
dari hal-hal gaib
Itu
umpama bedak.
Tidak
meresap ke dalam jasad,
Hanya
ada di kulitnya saja nak
Bila
terbentur marabahaya,
bisanya
menghindari.
|
10
|
Marma
ing sabisa-bisa,
Bebasane
muriha tyas basuki,
Puruita-a
kang patut,
Lan
traping angganira,
Ana
uga angger ugering kaprabun,
Abon
aboning panembah,
Kang
kambah ing siyang ratri.
|
Karena
itu sebisa-bisanya,
Upayakan
selalu berhati baik
Bergurulah
secara tepat
Yang
sesuai dengan dirimu
Ada
juga peraturan dan pedoman bernegara,
Menjadi
syarat bagi yang berbakti,
yang
berlaku siang malam.
|
11
|
Iku
kaki takok-eno,
marang
para sarjana kang martapi
Mring
tapaking tepa tulus,
Kawawa
nahen hawa,
Wruhanira
mungguh sanyataning ngelmu
Tan
mesthi neng janma wredha
Tuwin
mudha sudra kaki.
|
Itulah
nak, tanyakan
Kepada
para sarjana yang menimba ilmu
Kepada
jejak hidup para suri tauladan yang benar,
dapat
menahan hawa nafsu
Pengetahuanmu
adalah senyatanya ilmu,
Yang tidak harus dikuasai orang tua,
Bisa juga bagi yang muda atau miskin, nak !
|
12
|
Sapantuk
wahyuning Gusti Allah,
Gya
dumilah mangulah ngelmu bangkit,
Bangkit
mikat reh mangukut,
Kukutaning
jiwangga,
Yen
mengkono kena sinebut wong sepuh,
Lire
sepuh sepi hawa,
Awas
roroning atunggil
|
Siapapun
yang menerima wahyu Tuhan,
Dengan
cermat mencerna ilmu tinggi,
Mampu
menguasai ilmu kasampurnan,
Kesempurnaan
jiwa raga,
Bila
demikian pantas disebut “orang tua”.
Arti
“orang tua” adalah tidak dikuasai hawa nafsu
Paham
akan dwi tunggal (menyatunya sukma dengan Tuhan)
|
13
|
Tan
samar pamoring sukma, Sinuksmaya winahya ing ngasepi,
Sinimpen
telenging kalbu,
Pambukaning
warana,
Tarlen
saking liyep layaping aluyup,
Pindha
pesating sumpena,
Sumusuping
rasa jati.
|
Tidak lah samar sukma menyatu
meresap terpatri dalam keheningan semadi,
Diendapkan dalam lubuk hati
menjadi pembuka tabir,
berawal dari keadaan antara sadar dan tiada
Seperti terlepasnya mimpi
Merasuknya rasa yang sejati.
|
14
|
Sejatine
kang mangkana,
Wus
kakenan nugrahaning Hyang Widhi,
Bali
alaming ngasuwung,
Tan
karem arameyan,
Ingkang
sipat wisesa winisesa wus, Mulih mula ulanira. Mulane wong anom sami.
|
Sebenarnya
ke-ada-an itu merupakan anugrah Tuhan,
Kembali
ke alam yang mengosongkan,
tidak
mengumbar nafsu duniawi,
yang
bersifat kuasa menguasai. Kembali ke asal muasalmu
Oleh
karena itu,
wahai
anak muda sekalian…
|
Sumber: https://sabdalangit.wordpress.com
/'//6*
BalasHapus