Warta kang sumebar sawetara dina pungkasan iki mratelakake lamun
wulangan Basa Jawa bakal kajabel saka kurikulum pendhidhikan formal
bebarengan kaleksanane Kurikulum 2013.
Warta iki nuwuhake rasa
prihatin akeh pehak. Ing Kutha Jogja, sawetara dina kapungkur, mahasiswa
Universitas Negeri Yogyakarta ngadani demonstrasi sing wose nulak
ngengrengan ngilangi wulangan Basa Jawa sing sekolahan lelandhesan
Kurikulum 2013 kuwi.
Ing Bali, para dwija, mahasiswa lan budayawan
uga nulak trep-trepan Kurikulum 2013 lamun bakal ngilangi wulangan Basa
Bali ing sekolahan. Para guru, dhosen lan pamerdi basa Jawa padha gela
lan sedhih nalika ngengrengan kasebut temen-temen disetujoni pemerintah
lan wusana ditrepake.
Kawicaksanan kasebut pancen durung cetha
temen-temen bakal ditrepake utawa ora, nanging kuwawa ndudut rasa
prihatin marang akeh pehak sing preduli marang basa dhaerah minangka
jati dhiri budaya.
Ngilangi wulangan basa Jawa ing sekolahan,
miturut dhosen basa lan sastra Jawa ing Universitas Sebelas Maret, Imam
Sutradjo, ora bisa dianggep enteng amarga bisa dadi pawadan bakal
sirnane kabudayan Jawa.
Miturut Imam, basa kuwi dalane ilmu, basa
kuwi sarana nggayuh ngelmu. Tumrap wong Jawa lan budaya Jawa, basa Jawa
kuwi panglantar generasi mudha tepung marang oyot kabudayan lan jati
dhiri tradhisine.
Nalika sarana kuwi ilang, generasi anyar ora
bakal ngerti ngelmu kabudayan Jawa saengga ora suwe maneh kabudayan sing
dadi oyot jati dhiri kuwi bakal angslup. Menawa wulangan basa Jawa
diilangi saka kurikulum pendhidhikan formal, miturut Imam, rong puluh
utawa telung puluh taun kang bakal teka ora bakal ana sing sinau
kabudayan Jawa.
”Tanpa basa Jawa kabudayan Jawa bakal cepet mati
jalaran basa Jawa kuwi roh lan sarana ngleluri lan ngrembakakake
kabudayan Jawa,” pratelane Imam nalika wawancara kalawan Espos, Slasa (25/12).
Kahanan
basa lan budaya Jawa ing tiwi wanci pungkasan iki, miturut Imam,
kapetung nguwatirake banget. Bocah-bocah Jawa jaman saiki arang banget
sing bisa micara abasa Jawa kanthi bener lan pener. Ing omah wus arang
banget wongtuwa sing mulangake basa Jawa marang bocah-bocah.
Nalika
ing kulawarag ora tau nampa wulangan basa Jawa lan ing sekolahan
mangkono uga, kuwi tegese basa Jawa mati. Hamula, miturut Imam, kahanan
mangkono mau bakal ndadekake budaya Jawa tumpes sithik mbaka sithik.
Karya-karya
pujangga Jawa kang nggunakake basa Jawa ora bakal didhudhah maneh
generasi mudha wus ora mudheng basa Jawa. Ngelmu luhur kang diwarisake
dening pujangga-pujangga Jawa bakal muspra lan mandheg, wusana musna.
Miturut
Imam, akeh banget ngelmu saka pujangga Jawa jaman kawuri kang wujud
tembang-tembang utawa kitab kang ngandharake pranatan urip mulya,
pranatan agama lan katentreman jiwa.
”Nalika basa Jawa tumpes,
musna, tapsiran-tapsiran luhur utawa kearifan lokal warisan para
pujangga ora bisa diwarisake marang generasi mudha kang bakal teka. Kuwi
kapitunan temen-temen tumrap budaya Jawa lan budaya bangsa Indonesia,”
piterange Imam.
Miturut dwija basa Jawa, Bisri Nuryadi,
kawicaksanan awujud Kurikulum 2013 kuwi lamun temen-temen ngilangi
wulangan Basa Jawa bakal nuwuhake kawusanan kang gedhe tumrap budaya lan
wulangan basa dhaerah. Wulangan muatan lokal (mulok) basa Jawa saiki saben minggu mung rong jam pelajaran.
“Rong
jam saben minggu sejatine wus lumayan, sanadyan durung kabeh materi
bisa kababar. Saiki, nalika ana ngengrengan bakal ngilangi wulangan Basa
Jawa genah bakal sansaya angel tumrap upaya ngleluri lan ndayakake basa
Jawa,” pratelane Bisri.
Miturut ngengrengan lelandhesan Kurikulum
2013 kuwi, samengkone wulangan Basa Jawa bakal didadekake siji kalawan
seni budaya utawa prakarya. Miturut Bisri, ngengrengan kuwi
menawa ditrepake temen-temen tangeh lamun bisa didayakake kanggo
ngleluri lan ngrembakakake basa Jawa, mligine tumrap bocah-bocah.
Sasuwene
iki, miturut Bisri, mutu wulangan Basa Jawa kepara durung bisa
dijagakake kanggo pancadan ngleluri, ndayakake lan ngrembakakake basa
Jawa. Nalika wulangan Basa Jawa diilangi lan wusana didadekake siji ing
wulangan liyane, genah bakal sansaya ora temanja.
”Kawicaksanan
awujud Kurikulum 2013 kasebut menawa temen-temen bakal ngilangi wulangan
Basa Jawa, miturutku, kudu dilimbang-limbang maneh. Aja nganti
kurikulum anyar malah sansaya ngrusak pamulangan formal kang wredine
kanggo mbangun generasi mudha bangsa murih tetep ngukuhi jati dhiri
budayane,” pratelane Bisri.
Imam nelakake nalika wulangan basa
Jawa, lan ing tebane kang luwih amba ateges wulangan basa dhaerah,
diilangi saka kurikulum pendhidhikan formal tundhone bakal ndadekake
universitas sing duwe Jurusan Bahasa dan Sastra Jawa utawa Jurusan
Pendidikan Bahsa dan Sastra Jawa bakal ora payu.
Nalika pawiyatan
luhur basa lan sastra Jawa ora payu, ateges budaya Jawa bakal kelangan
pangudi ilmu basa lan sastra Jawa. Kahanan mangkene iki anjoge ora liya
basa Jawa bakal mati lan wusana budaya Jawa uga bakal enggal angslup,
wusana mati.
Sumber: Ichwan Prasetyo/JIBI/SOLOPOS
Rabu, 09 Januari 2013
CERKAK: Ngayawara
Bubar udan sewengi kahanan kampus krasa adhem. Sesuketan sing dhek
wingi katon garing mekingking saiki luwih seger. Manuk prenjak methuk
mletheke srengenge kanthi swara kang cemengkling, prenjek,.. prenjek,..
prenjek, thiir… Taksawang para mahasiswa padha luwih sigrak anggone
mlaku nuju papan kuliyahe dhewe-dhewe.
“Wik… nunut!” bengokku marang Wiwik sing numpak skutik anyar werna abang ati. Dheweke mandheg karo mesem,”Durung tekan kirimane?” pitakone marang aku. Aku ora wangsulan terus nyengklak ning boncengan mburi.
“Sajake Bapakku lagi kerepotan meneh. Nganti kliwat sepuluh dina kok durung tekan kirimanku.”
“Mula dadi mahasiswa kudu akeh akale, guwangen rasa isin lan pekewuh, iki kahanan darurat!” ujare Wiwik kaya dhek wingi.
Kekancan karo Wiwik kanggoku gampang-gampang angel. Sing penting tetep waspada. Kenya ayu iku pancen bisa tak upamakake setan kang arupa malaikat, ing suwalike watak kang seneng nulung, sajake duwe karep ala kang sinandi.
Nurut critane, wong tuwane ing desa ora beda adoh karo kahanane wong tuwaku, tani uthun. Hla kok gelange anyar. Hla kok skutike anyar Ah…ora nggagas kahanane wong liya, grenengku dhewe.
“Wis ndang mudhun, aku arep nyang perpustakaan dhisik!” ujare karo ngerem skutike.
“Trims, ya,” wangsulanku karo nyablek gegere. Dina iki aku kudu ngrampungke tugasku neng laboratorium, kandhutan protein wijen sing tak tliti kurang pas. Dadi mahasiswa teknik pangan ngono saiki kudu pinter lan enthengan.
Akeh pangan modheren kang ngandhut pengawet, pewarna lan panambah rasa kang mbebayani tumrap kasarasan awak. Aku kudu menehi tuladaha apik marang masyarakat. Sakapik-apike panganan kanggo manungsa yaiku panganan kang asipat alami, ora nganggo tambahan bahan kimia kang mbebayani.
****
Kranjang gedhe takcangking. Rada abot nanging kepiye meneh. Iki wis dadi niyatk. Dina iki daganganku kudu entek. “Tempe Dhele Resik” mangkono jenenge daganganku. Pancen wujude ora beda adoh karo tempe dhele biyasa nanging tak gawe kanthi cara resik lan sehat.
Swara-swara kang sajake ngece lan ngina ajeg taktampa. Mahasiswa kok dodolan tempe. Iki tempe tenan apa tempe tempenan? “Dhuh Gusti Allah, paringana kekiyatan manah kula,” sambatku marang Kang Gawe Urip.
Rasane aku ora kuwat krungu swara-swara mau. Kepegsa anggonku bakulan dodol tempe tak lereni. Aku kudu golek cara liya kanggo nyambung urip aneng paran iki. Kang luwih utama aku kudu bisa lulus. Sore iku aku budhal menyang Kampung Jebres, saperlu menehi les privat.
“Eh, Mbak Narti. Tak kira yen lali,” aruhe sawenehing wanita dewasa karo mbukak lawang. Dina iki dina kang sepisan aku menehi les privat marang murid SMA kelas loro. Asile lumayan kena kanggo nyambung urip. Apamaneh suguhan wedang lan panganan ajeg.
Kudune gaweyan iki kang cocog dhewe Ya menehi les privat kaya ngene iki. Nanging ora mesthi ajeg ana sing mbutuhake. Panguripanku kaya ubenge rodha. Esuk kuliyah, sore menehi les privat, wengi sinau nganti tengah wengi. Kabeh bisa mlaku kanthi lancar.
Meh setaun aku menehi les privat marang. Bijine Eni, muridku kuwi, dadi luwih apik. Wong tuwane tambah gemati marang aku. Nanging, embuh apa jalarane, sore iku ulate sajak ngemu perbawa kang kurang apik marang awakku,
”Maaf ya mbak, sebetulnya saya cocok sama mbak, tapi biar Eni dikasih les privat oleh orang lain aja!” kandhane Bu Leli marang aku karo menehake honorku.
Wah iki mesthi ana sing ora beres. Genah aku kena pitenah. Sore iku aku ora bisa ketemu karo muridku, Eni, kanggo nakokake apa kang kedadeyan. Karo nangis aku mulih nuju papan kosku. Tak brukke awak kang lagi sial iki.
“Gusti, punapa lepat kula kok nglampahi kahanan ingkang mekaten?”
Dhuwit wis nipis. Sajake bapak ibu pancen wis kentekan akal golek dhuwit kanggo aku. Tujune ragat kuliyah wis gratis. Aku rumangsa ketantang kahanan. Cacing neng njero lemah wae bisa urip, yagene aku kang dititahake dadi menungsa ora bisa setiyar? Eling hlo sedhela meneh kowe wis nyandhang gelar sarjana teknologi pertanian, STP.
Lagi nggagas tekan semono ana malaikat teka neng papan kosku. Aku kudu waspada iki malaikat apa setan? Wiwik mlebu omah karo nyangking tas kresek.
“Nyoh…bakmi goreng, ndang dipangan!” guneme karo njejeri aku lungguh.
Sakjane ana rasa abot yen kudu mangan bakmi kuwi nanging yen ora takpangan ya ora kepenak neng ati bisa nyinggung rasa pangrasane. Bakmi goreng mau rasane sepa. Embuh apa sababe. Atiku ora sreg.
“Piye sida butuh dhuwit apa ora? Iki mumpung ana kalodhangan?” kandhane Wiwik karo klesik-klesik.
“Penggaweyane ora abot kok, ora-orane yen ana sing ngerteni.”
Aku ora mangsuli, mlebu kolah sakprelu wudu. Bubar wudu terus njupuk rukuh lan salat. Aggonku maca Alfatihah sengaja tak banterke kareben Wiwik krungu.
Rampung salat terus dikir, taksuwe-suwene. Aku nyadhong pituduhe Gusti Allah. Atiku wis krasa yen pangajake Wiwik amung nuju dalan kang ora salaras kalawan prentahe Gusti Allah. Durung rampung anggonku dikir keprungu swara skutik ninggalake papan kosku. Wiwik wis lunga.
“Alhamdulillah,” puji sukur tak aturake marang Gusti Kang Paring Pepadhang. Aku ngerti menawa Wiwik nesu. Ya ben, iki kabeh dudu salahku. Bakmi goreng tak buntel terus takguwang menyang pawuhan. Saeba kagete esuk iku bareng aneng lawang omah papan kosku ana templekan kertas kanthi ukara “Ayam kampus for sale”.
****
Sasi kang tak arep-arep wis teka. Ramadan 1433 H. Sasi kang diarep-arep kabeh muslim, luwih-Iuwih para mahasiswa kang urip aneng paran kaya aku iki. Ramadan ateges ngirit. Bisa pasa sesasi tanpa ngetokake ragat.
Saben wancine buka aku wis dikiran aneng masjid karo nunggu takjilan. Lumayan, ora mung kolak karo panganan, nanging sega kerdhusan ajeg ana. “Mbak Narti, aja lali hlo, mengko bar tarawih menyang omahku,” Bu Fatimah nggandheng tanganku.
“Wonten acara punapa ta Bu?”
“Ya mengko tak kandhani, saiki kegiyatan kampus rak wis sela ta?”
“Sampun Bu, kula sakniki dados pengangguran, namung nengga wisudha,” wangsulanku kanthi seneng.
Bubar tarawih aku mbalekake rukuh menyang papan kos, terus nuju daleme Bu Fatimah. Taksawang Bu Fatimah wis ngenteni neng ngarep lawang.
“Assalamualaikum,” salamku marang Bu Fatimah.
“Waalaikumussalam,” wangsulane Bu Fatimah terus nggandheng tanganku ngajak mlebu omah.
“Dadi saiki Nak Narti wis lulus ya?”
“Inggih, sampun lulus Bu, awit saking pangestunipun Bu Fat sakulawarga.”
“Alhamdulillah, aku melu seneng, terus sabanjure ngapa?”
Krungu pitakonan mau aku dadi bingung. Sejatine isih ana rasa kepengin nerusake kuliyah nanging ragat saka ngendi? Yen arep golek gaweyan kok ya ora gampang.
“Ngene Iho Nak Narti, iki yen Nak Narti setuju, aku duwe ragat sethithik kena kanggo ragat kuliyah S2, piye cocog ora karo penemune Ibu?”
Aku ora bisa wangsulan. Swaraku kaya mandheg aneng gorokan.
“Saestu, Bu?”
Bu Fatimah marani karo ngrungket awakku.
”Nak Narti takanggep kaya anakku dhewe”.
“Matur nuwun Bu,” tangisku lan tangise Bu Fatimah amor dadi siji.
Sumber: Anis Asmediana/JIBI/SOLOPOS
“Wik… nunut!” bengokku marang Wiwik sing numpak skutik anyar werna abang ati. Dheweke mandheg karo mesem,”Durung tekan kirimane?” pitakone marang aku. Aku ora wangsulan terus nyengklak ning boncengan mburi.
“Sajake Bapakku lagi kerepotan meneh. Nganti kliwat sepuluh dina kok durung tekan kirimanku.”
“Mula dadi mahasiswa kudu akeh akale, guwangen rasa isin lan pekewuh, iki kahanan darurat!” ujare Wiwik kaya dhek wingi.
Kekancan karo Wiwik kanggoku gampang-gampang angel. Sing penting tetep waspada. Kenya ayu iku pancen bisa tak upamakake setan kang arupa malaikat, ing suwalike watak kang seneng nulung, sajake duwe karep ala kang sinandi.
Nurut critane, wong tuwane ing desa ora beda adoh karo kahanane wong tuwaku, tani uthun. Hla kok gelange anyar. Hla kok skutike anyar Ah…ora nggagas kahanane wong liya, grenengku dhewe.
“Wis ndang mudhun, aku arep nyang perpustakaan dhisik!” ujare karo ngerem skutike.
“Trims, ya,” wangsulanku karo nyablek gegere. Dina iki aku kudu ngrampungke tugasku neng laboratorium, kandhutan protein wijen sing tak tliti kurang pas. Dadi mahasiswa teknik pangan ngono saiki kudu pinter lan enthengan.
Akeh pangan modheren kang ngandhut pengawet, pewarna lan panambah rasa kang mbebayani tumrap kasarasan awak. Aku kudu menehi tuladaha apik marang masyarakat. Sakapik-apike panganan kanggo manungsa yaiku panganan kang asipat alami, ora nganggo tambahan bahan kimia kang mbebayani.
****
Kranjang gedhe takcangking. Rada abot nanging kepiye meneh. Iki wis dadi niyatk. Dina iki daganganku kudu entek. “Tempe Dhele Resik” mangkono jenenge daganganku. Pancen wujude ora beda adoh karo tempe dhele biyasa nanging tak gawe kanthi cara resik lan sehat.
Swara-swara kang sajake ngece lan ngina ajeg taktampa. Mahasiswa kok dodolan tempe. Iki tempe tenan apa tempe tempenan? “Dhuh Gusti Allah, paringana kekiyatan manah kula,” sambatku marang Kang Gawe Urip.
Rasane aku ora kuwat krungu swara-swara mau. Kepegsa anggonku bakulan dodol tempe tak lereni. Aku kudu golek cara liya kanggo nyambung urip aneng paran iki. Kang luwih utama aku kudu bisa lulus. Sore iku aku budhal menyang Kampung Jebres, saperlu menehi les privat.
“Eh, Mbak Narti. Tak kira yen lali,” aruhe sawenehing wanita dewasa karo mbukak lawang. Dina iki dina kang sepisan aku menehi les privat marang murid SMA kelas loro. Asile lumayan kena kanggo nyambung urip. Apamaneh suguhan wedang lan panganan ajeg.
Kudune gaweyan iki kang cocog dhewe Ya menehi les privat kaya ngene iki. Nanging ora mesthi ajeg ana sing mbutuhake. Panguripanku kaya ubenge rodha. Esuk kuliyah, sore menehi les privat, wengi sinau nganti tengah wengi. Kabeh bisa mlaku kanthi lancar.
Meh setaun aku menehi les privat marang. Bijine Eni, muridku kuwi, dadi luwih apik. Wong tuwane tambah gemati marang aku. Nanging, embuh apa jalarane, sore iku ulate sajak ngemu perbawa kang kurang apik marang awakku,
”Maaf ya mbak, sebetulnya saya cocok sama mbak, tapi biar Eni dikasih les privat oleh orang lain aja!” kandhane Bu Leli marang aku karo menehake honorku.
Wah iki mesthi ana sing ora beres. Genah aku kena pitenah. Sore iku aku ora bisa ketemu karo muridku, Eni, kanggo nakokake apa kang kedadeyan. Karo nangis aku mulih nuju papan kosku. Tak brukke awak kang lagi sial iki.
“Gusti, punapa lepat kula kok nglampahi kahanan ingkang mekaten?”
Dhuwit wis nipis. Sajake bapak ibu pancen wis kentekan akal golek dhuwit kanggo aku. Tujune ragat kuliyah wis gratis. Aku rumangsa ketantang kahanan. Cacing neng njero lemah wae bisa urip, yagene aku kang dititahake dadi menungsa ora bisa setiyar? Eling hlo sedhela meneh kowe wis nyandhang gelar sarjana teknologi pertanian, STP.
Lagi nggagas tekan semono ana malaikat teka neng papan kosku. Aku kudu waspada iki malaikat apa setan? Wiwik mlebu omah karo nyangking tas kresek.
“Nyoh…bakmi goreng, ndang dipangan!” guneme karo njejeri aku lungguh.
Sakjane ana rasa abot yen kudu mangan bakmi kuwi nanging yen ora takpangan ya ora kepenak neng ati bisa nyinggung rasa pangrasane. Bakmi goreng mau rasane sepa. Embuh apa sababe. Atiku ora sreg.
“Piye sida butuh dhuwit apa ora? Iki mumpung ana kalodhangan?” kandhane Wiwik karo klesik-klesik.
“Penggaweyane ora abot kok, ora-orane yen ana sing ngerteni.”
Aku ora mangsuli, mlebu kolah sakprelu wudu. Bubar wudu terus njupuk rukuh lan salat. Aggonku maca Alfatihah sengaja tak banterke kareben Wiwik krungu.
Rampung salat terus dikir, taksuwe-suwene. Aku nyadhong pituduhe Gusti Allah. Atiku wis krasa yen pangajake Wiwik amung nuju dalan kang ora salaras kalawan prentahe Gusti Allah. Durung rampung anggonku dikir keprungu swara skutik ninggalake papan kosku. Wiwik wis lunga.
“Alhamdulillah,” puji sukur tak aturake marang Gusti Kang Paring Pepadhang. Aku ngerti menawa Wiwik nesu. Ya ben, iki kabeh dudu salahku. Bakmi goreng tak buntel terus takguwang menyang pawuhan. Saeba kagete esuk iku bareng aneng lawang omah papan kosku ana templekan kertas kanthi ukara “Ayam kampus for sale”.
****
Sasi kang tak arep-arep wis teka. Ramadan 1433 H. Sasi kang diarep-arep kabeh muslim, luwih-Iuwih para mahasiswa kang urip aneng paran kaya aku iki. Ramadan ateges ngirit. Bisa pasa sesasi tanpa ngetokake ragat.
Saben wancine buka aku wis dikiran aneng masjid karo nunggu takjilan. Lumayan, ora mung kolak karo panganan, nanging sega kerdhusan ajeg ana. “Mbak Narti, aja lali hlo, mengko bar tarawih menyang omahku,” Bu Fatimah nggandheng tanganku.
“Wonten acara punapa ta Bu?”
“Ya mengko tak kandhani, saiki kegiyatan kampus rak wis sela ta?”
“Sampun Bu, kula sakniki dados pengangguran, namung nengga wisudha,” wangsulanku kanthi seneng.
Bubar tarawih aku mbalekake rukuh menyang papan kos, terus nuju daleme Bu Fatimah. Taksawang Bu Fatimah wis ngenteni neng ngarep lawang.
“Assalamualaikum,” salamku marang Bu Fatimah.
“Waalaikumussalam,” wangsulane Bu Fatimah terus nggandheng tanganku ngajak mlebu omah.
“Dadi saiki Nak Narti wis lulus ya?”
“Inggih, sampun lulus Bu, awit saking pangestunipun Bu Fat sakulawarga.”
“Alhamdulillah, aku melu seneng, terus sabanjure ngapa?”
Krungu pitakonan mau aku dadi bingung. Sejatine isih ana rasa kepengin nerusake kuliyah nanging ragat saka ngendi? Yen arep golek gaweyan kok ya ora gampang.
“Ngene Iho Nak Narti, iki yen Nak Narti setuju, aku duwe ragat sethithik kena kanggo ragat kuliyah S2, piye cocog ora karo penemune Ibu?”
Aku ora bisa wangsulan. Swaraku kaya mandheg aneng gorokan.
“Saestu, Bu?”
Bu Fatimah marani karo ngrungket awakku.
”Nak Narti takanggep kaya anakku dhewe”.
“Matur nuwun Bu,” tangisku lan tangise Bu Fatimah amor dadi siji.
Sumber: Anis Asmediana/JIBI/SOLOPOS
CERKAK : Sawah
Sesawangan
esuk iku katon endah banget, kekembangan padha megrok kaya mapag
mletheke sang surya. Sasi Nopember lagi ana udan siji loro kang niba,
mula among tani lagi wani nyebar winih.
”Jare arep tuku mobil, Kang?” aruhe Pak Tarman karo nyesep rokoke.
”Karepku mono arep tak tukokke sawah njaban desa, rak luwih murah, dadi aku isih bisa nyambut gawe. Dene yen ana turahane dhuwit lagi ditukokake mobil sekenan kena kanggo omprengan ben dicekel si Bambang”.
”Hla, apa wis tarenan karo anakmu lanang?”
“Wo… bocah saiki angel kandhanane, jare tuku mobil iku sing anyar sisan ben kena nggo carteran.”
Wong saomah padha duwe penemu dhewe-dhewe. Sing enom pengin mobil. Mbokne Bambang njaluk kalung. Anake wadon pengin pit montor sekutik. Pak Wandi dadi sansaya bingung. Jebul nyekel dhuwit akeh iku malah sedhih.
Biyasane wayah esuk ngene iki wis aneng sawah, embuh ndhangir embuh matun, embuh ngrabuk. Pokoke ana wae pagaweyan sing diayahi. Urip dadi wong tani sejatine kebak kabagyan lan kanugrahan. Ati tentrem ora ngangsa sanadyan asile sithik.
Lagi weruh tandurane thukul ijo royo-royo wae wis nyicil ayem. Weruh pari padha kematak dadi bisa ngguyu. Nyawang pari wis kuning wis bisa ngrancang asil panenan kanggo tuku apa ta apa. Bareng saiki? Pak Wandi nyecep kopi cawisan esuk mau sing durung disenggol.
Jebul donya iki mung sawang sinawang. Wong tani yen nyawang wong dagang jare rasane penak banget, pagaweyane entheng bathine sakumbrug. Para bakul nyawang pegawe negri ya padha meri. Jare linggihan neng kantor wae bayarane saben tahun mundhak, tur oleh pensiun.
Suwalike sing dadi pegawe negri padha meri yen nyawang juragan gedhe saben dina numpak mobil mlebu metu menyang bank njupuk dhuwit yutan rupiyah. Nanging embuh nyatane sing bener sing endi. Bareng saiki ngrasakake dadi wong sugih, Pak Wandi lagi bisa mbenerake penemune mbiyen: wong tani iku sanadyan ora nyugihi nanging marakake ati tentrem amarga barang sing dipangan kabeh barang kang halal, durung ana critane wong tani padha korupsi.
”Pak, iki ana mobil sekenan ning barange isih apik,” kandhane Bambang karo nyedhaki anggone lungguh.
”Hla, regane pira?”
“Njaluke sangang puluh lima yuta rupiyah, nanging bisa suda.”
Durung putus anggone rembugan bab mobil sekenan wis kedhisikan tekane Lurah Samto sing gaweyane makelaran lemah.
”Dhe, sawah kidul desa ana sing didol. Murah hlo, Dhe. Selak kedhisikan wong liya.”
”Hla ambane pira lan isih ana irigasi apa ora?”
“Beres kok, Dhe. Ambane kurang luwih patang ewu meter persagi lan isih kebanyon saka irigasi desa”.
Krungu rembugane Lurah Samto mau Pak Wandi luwih ketarik atine. Jebul urip neng desa yen ora nyekel pacul malah atine sedhih. Gampang katerak lelara. Krungu rembugane Pak Lurah karo bapake mau Bambang atine kuwatir, sumelang bapake kena pengaruh.
Lurah Samto wis nyathut dhuwite rakyat sing oleh ganti rugi proyek ratan tol. Jare kanggo ragat administrasi. Atine Pak Wandi wis manteb dhuwit dodolan sawah kudu diwujudake sawah meneh.
”Hla, njaluke pira ta, Pak Lurah?”
”Njaluke rongatus seket yuta rupiyah. Iki aku omong apa anane. Dene yen kedadeyan aku pikiren hlo!” wangsulane Lurah Samto blaka.
”Lha kok dhuwur temen. Kok kaya sawah katerak proyek.”
”Ya mengko omonga dhewe karo sing duwe. Aku mung nglantarake.”
Sapungkure Lurah Samto, Bambang nyedhaki bapake.
”Rasah nggugu omongan Lurah Samto, Bapak wis ngerti ta gedhohane?”
Proyek dalan tol Semarang-Solo-Kertosono gawe geger wong tani. Akeh wong sugih dadakan, nanging akeh wong nganggur dadakan. Para kadang tani sing saben dina ana sawah saiki mung thenguk-thenguk ngekep dhengkul. Sanadyan sugih dhuwit nanging atine susah. Sanadyan bisa nyawang anak-anake padha numpak pit montor nanging atine tambah ketar-ketir.
Sanadyan bisa nyawang bojone padha nganggo gelang kalung nanging atine malah miris, aja-aja mengko malah dijambret. Durung genep telung sasi celengane Pak Wandi gari telung atus yuta rupiyah. Atine tambah sumelang. Nganti seprene durung oleh sawah anyar.
Reregan sawah sansaya dhuwur. Pawadane werna-werna. Jare sakiwa tengene dalan tol arep kanggo proyek perumahan mewah. Jare sawah kono bakal dienggo proyek pabrik. Kabar ndedele reregan sawah kanggone Pak Wandi nambahi kumat lelarane.
Ing pikirane Pak Wandi saiki desa-desa kebak makelar lemah. Jare arep nukoni lemah sawah kanthi rega luwih dhuwur tinimbang sesuk yen sing ngregani pamarentah. Pamarentah sajake mung mikir kabutuhane wong sugih dhuwit. Pamarentah mung mikir investor saka njaban rangkah.
Dalan-dalan dijembarake kareben trek lan montor bisa liwat. Ora preduli nrajang sawahe para tani. Ora preduli nerak omahe wong cilik. Ora preduli nrabas kuburane para leluhur. Sing penting dalan tol kudu ndang rampung.
Sanadyan rakyat entuk ganti rugi nanging ora mikir kanthi dawa. Apa wong tani wis siyap nampa owah-owahan kahanan? Negara Indonesia iki negara agraris. Tegal sawah dudu mung sumber pangan nanging uga sumber panguripan.
Mbok dalan iki dijembarake sepira ambane tetep wae ora amot yen pabrik mobil terus diidini gawe mobil tanpa ana watesan. Sawangen dalan gedhe kae saiki kebak mobil lan motor tanpa kendhat pada rebut banter, malah ora sethithik nyawane menungsa mung kaya nyawane pitik saben dina keplindhes rodha.
***
Pak Wandi nyawang sawahe sing saiki wis ucul saka tangane. Ing papan kono ndhisik dheweke adus kringet nggarap sawah kanggo kulawargane. Nanging, saiki Pak Wandi mung bisa nyawang buldoser ngratakake watu lan gesik kanggo dhasaran dalan tol. Let sedhela stom liwat wira-wiri ngalusake dalan aspal mau.
Pikirane mumet nggagas owah-owahan jaman kang sejatine ora disarujuki, nanging wong cilik ongklak angklik bisane mung manut karo wong dhuwuran.
”Pak minggir aja, neng kono, ketabrak modar kowe!” swarane mandhor proyek dalan mau ngabangake kupinge.
”Yen aku emoh minggir kowe arep ngapa,” wangsulane Pak Wandi karo malang kerik.
Weruh tumindake Pak Wandi sing nekat mau mandhore proyek nglarak Pak Wandi sarana kasar,”Minggir apa tak laporke polisi!”
Ing pangrasane Pak Wandi ana wong pirang-pirang padha ngruyuk dhewehe. Pak Wandi owa trima diremehake ati lanange. Dheweke mbrontak kanthi males sakbisa-bisane. Watu krikil ing pinggir dalan mau dadi gaman kanggo males. Wat-wut Pak Wandi anggone mbandhemi wong-wong mau karo bengok-bengok,”Balekna sawahku, balekna sawahku. Aku ora butuh dalan tol. Ora sudi aku nampa dhuwitmu. Aku ora butuh pembangunan kang nyengsarakake wong cilik. Kowe dudu pemimpinku. Kowe mung ngapusi aku. Ayo dha minggato yen ora kepengin mati saka tanganku.”
Tumindak lan swarane Pak wandi sansaya suwe sansaya nggegirisi. Ora let sawetara ana rombongan polisi teka. Pak Wandi dicekel lan digawa lunga menyang kutha.
***
Mbuh wis pirang dina anggone mapan ana kono, Pak Wandi lagi eling, rumangsane dina iku atine krasa rada tentrem, awake krasa kepenak.
”Piye Pak rasane awakmu, wis kepenak ta?” pitakone Bambang karo ngelus-elus sikile bapake. Let sedhela ana perawat rumah sakit mara nggawa obat karo ngulungake wedang.
”Wis waras, Pak? Mangsa pirang-pirang dina kok turu thok,” pitakone juru rawat RSJ mau karo mesem.
”Wis krasa ayem atiku, rasane awakku ya wis entheng, hla iki aku aneng ngendi ta?”
”Bapak lagi lara, iki ana rumah sakit, wis gek wedang lan obate ndang diombe.”
“Hla aku lara apa ta? Wong karepku esuk mau arep macul neng sawah kok wong-wong padha nyekel aku.”
“Sawahe Bapak saiki aneng kidul desa, wingi wis tak sebari winih Pak, mengko Bapak bisa nggarap.”
“Ya ayo aku terna mulih, ndang tak garape sawahe, wiwit mbiyen aku ora setuju dalan tol iku.”
Awan
iku dhokter kang mriksa Pak Wandi maringi resep anyar. Ngendhikane rong
dina maneh Pak Wandi wis diidini bali mulih sauger neng ngomah diwenehi
gaweyan aneng sawah. Dheweke ora lara abot nanging mung bingung.
Sumedi, Dedunung ing Madegondo RT 004/RW 002, Madegondo, Grogol, Sukoharjo
Sumber: solopos.com
PAGESANGAN: Semat, Drajat, Karamat
Dening: Adi Deswijaya
Raosing manah manungsa ing donya punika wonten kalih warni, inggih
punika susah tuwin bingah. Susah mratandhakaken raosing manah ingkang
boten sakeca, wondene bingah nedahaken raosing manah ingkang sakeca.Ingkang nuwuhaken raos susah saha bingah kalawau awit saking kasembadan utawi boten kasembadanipun punapa ingkang dipun sedya. Wonten salebeting naskah Uran-uran Begja anggitanipun Ki Ageng Suryomentaram kaandharaken bilih lairipun kekajenganipun manungsa wonten tigang warni, inggih punika: semat, drajat tuwin karamat.
Semat inggih punika ngupados kasugihan. Kasugihan wonten ing ngriki nedahaken bilih gadhah bandha ingkang kalangkung kathah utawi sarwi kacekapan gesangipun. Punapa-punapa saged katumbas kanthi arta.
Ananging kasunyatanipun wonten saperangan tiyang ingkang sampun dipun paringi bandha kalangkung kathah dening Gusti Ingkang Maha Kawasa meksa taksih dereng trimah, kapengin ingkang langkung kathah malih.
Papenginan ingkang kalangkung inggil kalawau wusananipun boten saged kagayuh, tundhonipun kathah manungsa ingkang sami nindakaken salingkuhan arta (korupsi), wekasanipun susah utawi sangsara ingkang dipun prangguli.
Drajat inggih punika ngupados kamonceran amrih luhur. Manungsa, menawi gadhah sedya kadhangkala boten saged dipun penggak. Kanthi cara ngginakaken kawasisanipun utawi kapinteranipun piyambak, manungsa saged ngupados kalenggahan wonten salebeting padamelanipun.
Menawi sampun saged kagayuh ingkang dipun sedya kalawau tuwuh malih raos manah kapengin gadhah kalenggahan ingkang langkung luhur saking saderengipun. Papenginan kados kalawau ngantos wongsal-wangsul, tundhonipun mesthi dumugi papenginan ingkang boten saged jinangka.
Punika kados ingkang dipun andharaken wonten salebeting naskah Uran-uran Begja, inggih punika ”golek dadi ratuning jim/pri prayangan kutu-kutu walang taga”. Papenginan kados makaten mesthi boten saged kalampahan, satemah nemahi susah utawi sangsara.
Karamat inggih punika ngupados kadigdayan. Wonten televisi, ariwarti, utawi kalawarti sampun kathah sanget ingkang mawartakaken ulah kadigdayanipun manungsa. Naskah Uran-uran Begja, pupuh Pocung pada 13-14 ngandharaken bilih ”pama sira golek bisa mabur semprung kalamun kalakyan, mulur golek ambles bumi, yen kalakyan golek bisa, ngrogoh sukma, mulur-mulur kongsi tutug enggonipun, pesthi tan kalakyan”.
Papenginan kadigdayan ingkang kalangkung inggil wusananipun boten saged kalampahan, susah ingkang dipun panggihi. Ancasing anggadhahi kadigdayan ingkang suwaunipun namung kangge njagi dhiri pribadi saking tumindak alaning tiyang sanes, samangke ewah namung kangge gagah-gagahan utawi pamer-pameran dhateng tiyang ngakathah.
Taksih magepokan kaliyan semat, drajat, tuwin karamat, wonten salebeting naskah Uran-uran Begja, Ki Ageng Suryomentaram ugi ngandharaken bilih tiyang sugih punika sayekti badhe bingah menawi mindhak kasugihanipun, ananging kosokwangsulipun tiyang sugih punika sayekti badhe susah menawi sansaya suda kasugihanipun.
Tiyang malarat sayekti badhe bingah manawi sangsaya suda malaratipun, ananging kosokwangsulipun badhe susah manawi sangsaya mindhak malaratipun.
Tiyang wasis utawi pinter sayekti badhe bingah manawi mindhak kawasisanipun, ananging kosokwangsulipun tiyang wasis utawi pinter punika badhe susah manawi wonten ingkang ngungkuli. Tiyang bodho utawi cubluk sayekti badhe bingah manawi sangsaya kirang bodhonipun, ananging kosokwangsulipun badhe susah manawi boten wonten ingkang ngungkuli.
Tiyang becik sayekti badhe bingah manawi saged damel raharja, ananging kosokwangsulipun badhe nandhang susah manawi anggenipun damel becik boten saged kasil. Tiyang ala badhe nemahi bingah manawi tumindakipun dora utawi goroh saged kasembadan moncer boten wonten tandhingipun, ananging kosokwangsulipun badhe nandhang susah manawi tumindakipun dora katitik pialanipun.
Sadaya kekajengan manungsa ingkang boten adhedhasar nrima ing pandum kados ing nginggil kalawau badhe nuwuhaken sedya ingkang ngambra-ambra, ingkang wusananipun boten saged jinangka, tuwin tundhonipun nemahi gesang ingkang kalangkung susah utawi sangsara.
Pramila, bingah susahing manungsa punika gumantung saking kadospundi cara meper kekajenganipun piyambak, sampun nrimah punapa dereng utawi sampun marem punapa kirang marem.
Sumber: solopos.com
Basa Jawa Lagi Wae Tangi, Aja Dipateni
Wulangan Basa Jawa kasunyatane tetep bisa disinaoni dening para siswa
sanajan akeh sing kandha angel. Angel kuwi amarga ora kulina. Alfian,
siswa kelas VI sawijining SD ing Kartasura, Sukoharjo, ngandharake
lamun dheweke pancen durung apal aksara Jawa, nanging wus bisa nulis lan
maca aksara Jawa.
Saben minggu, deweke sinau basa Jawa ing sekolahan, rong jam wulangan ing kelas. Sing disinau yakuwi basa Jawa ngoko nganti krama, macapat, tembang-tembang dolanan, geguritan lan nulis aksara Jawa. Ing omah, dheweke uga sinau dhewe, gladhen latihan nulis aksara Jawa.
”Ora angel banget. Bijiku 7,5,” ujare bocah umur 11 taun kuwi. Sinau nulis lan maca aksara Jawa ora cukup yen mung ing njero kelas. Para siswa kudu gladhen lan sinau nulis lan maca aksara Jawa ing omah utawa ing sanjabane kelas.
Para wongtuwa apike uga melu mulang basa Jawa anak-anake kanthi ngetrapake unggah ungguh basa, ngoko nganti krama inggil, ing wewengkon kulawarga. Miturut dwija Basa Jawa lan anggota Musyawarah Guru Mata Pelajaran (MGMP) Bahasa Jawa Sragen, Eko Wahyudi, sinau basa Jawa ing sekolahan pancen ora cukup.
Wulangan kanggo nggayuh kompetensi ngrungokake cerita basa Jawa, nulis abasa Jawa ing aksara Latin lan nulis aksara Jawa durung bisa temen-temen dikuwasani dening para siswa yen mung ngendelake wulangan ing sekolahan.
”Nulis ’cara’ dadi ’coro’. Pancen nggumunake, basane dhewe, nanging ora gampang disinaoni,” pratelane Eko nalika wawancara kalawan Espos, Senen (31/12).
Miturut lulusan Universitas Veteran Bangun Nusantara (Univet Bantara) Sukoharjo iki, pemerintah samestine melu preduli marang basa dhaerah. Basa dhaerah kuwi basa ibu kang ngandhut wulangan luhur gegayutan tata urip lan panguripan ing tlatlah tartamtu. Menawa wulangan Basa Jawa kajabel saka kurikulum 2013, miturut Eko, kuwi genah ora trep kalawan jati dhiri budaya.
“Prelu ana krenah anyar ing pawiyatan Basa Jawa. Ora mung sinau saka buku lan lungguh ing njero kelas. Kudu luwih modheren. Bisa ditrapake ing kesenian-kesenian. Para siswa mbabar pentas seni lan budaya abasa Jawa. Lakon, basa lan critane kabeh diracik para siswa. Utawa tata cara liyane kang luwih becik lan ngandhut pendhidhikan,” piterange Eko.
Miturut dhosen Basa Jawa ing Univet Bantara Sukoharjo, Bambang Ikhwanto, kurikulum saiki kang ditrapake prelu diowahi, prelu didandani. Owah-owahane kang wigati yakuwi nglebokake pendhidhikan karakter bangsa, Pancasila lan religiositas ing kurikulum. Nanging owah-owahan iki aja nganti ngilangi wulangan Basa Jawa sakakurikulum.
”Owah-owahan saprelune wae supaya para siswa ora kabotan sinau Basa Jawa kang akeh banget isine, nanging ora diwenehi wektu kang cukup. Luwih becik kurikulum sing ora ngabot-boti siswa,” pratelane Bambang.
Bambang ngandharake kurikulum wulangan Basa Jawa SD saiki ngandhut akeh banget kompetensi sing kudu kagayuh. Kuwi kabeh jan-jane bisa diringkas, sabanjure kuwi ditambahi pendhidhikan karakter bangsa.
Sumber: Ahmad Hartanto/JIBI/SOLOPOS
Saben minggu, deweke sinau basa Jawa ing sekolahan, rong jam wulangan ing kelas. Sing disinau yakuwi basa Jawa ngoko nganti krama, macapat, tembang-tembang dolanan, geguritan lan nulis aksara Jawa. Ing omah, dheweke uga sinau dhewe, gladhen latihan nulis aksara Jawa.
”Ora angel banget. Bijiku 7,5,” ujare bocah umur 11 taun kuwi. Sinau nulis lan maca aksara Jawa ora cukup yen mung ing njero kelas. Para siswa kudu gladhen lan sinau nulis lan maca aksara Jawa ing omah utawa ing sanjabane kelas.
Para wongtuwa apike uga melu mulang basa Jawa anak-anake kanthi ngetrapake unggah ungguh basa, ngoko nganti krama inggil, ing wewengkon kulawarga. Miturut dwija Basa Jawa lan anggota Musyawarah Guru Mata Pelajaran (MGMP) Bahasa Jawa Sragen, Eko Wahyudi, sinau basa Jawa ing sekolahan pancen ora cukup.
Wulangan kanggo nggayuh kompetensi ngrungokake cerita basa Jawa, nulis abasa Jawa ing aksara Latin lan nulis aksara Jawa durung bisa temen-temen dikuwasani dening para siswa yen mung ngendelake wulangan ing sekolahan.
”Nulis ’cara’ dadi ’coro’. Pancen nggumunake, basane dhewe, nanging ora gampang disinaoni,” pratelane Eko nalika wawancara kalawan Espos, Senen (31/12).
Miturut lulusan Universitas Veteran Bangun Nusantara (Univet Bantara) Sukoharjo iki, pemerintah samestine melu preduli marang basa dhaerah. Basa dhaerah kuwi basa ibu kang ngandhut wulangan luhur gegayutan tata urip lan panguripan ing tlatlah tartamtu. Menawa wulangan Basa Jawa kajabel saka kurikulum 2013, miturut Eko, kuwi genah ora trep kalawan jati dhiri budaya.
“Prelu ana krenah anyar ing pawiyatan Basa Jawa. Ora mung sinau saka buku lan lungguh ing njero kelas. Kudu luwih modheren. Bisa ditrapake ing kesenian-kesenian. Para siswa mbabar pentas seni lan budaya abasa Jawa. Lakon, basa lan critane kabeh diracik para siswa. Utawa tata cara liyane kang luwih becik lan ngandhut pendhidhikan,” piterange Eko.
Miturut dhosen Basa Jawa ing Univet Bantara Sukoharjo, Bambang Ikhwanto, kurikulum saiki kang ditrapake prelu diowahi, prelu didandani. Owah-owahane kang wigati yakuwi nglebokake pendhidhikan karakter bangsa, Pancasila lan religiositas ing kurikulum. Nanging owah-owahan iki aja nganti ngilangi wulangan Basa Jawa sakakurikulum.
”Owah-owahan saprelune wae supaya para siswa ora kabotan sinau Basa Jawa kang akeh banget isine, nanging ora diwenehi wektu kang cukup. Luwih becik kurikulum sing ora ngabot-boti siswa,” pratelane Bambang.
Bambang ngandharake kurikulum wulangan Basa Jawa SD saiki ngandhut akeh banget kompetensi sing kudu kagayuh. Kuwi kabeh jan-jane bisa diringkas, sabanjure kuwi ditambahi pendhidhikan karakter bangsa.
Sumber: Ahmad Hartanto/JIBI/SOLOPOS
Jumat, 04 Januari 2013
KURIKULUM 2013: Mapel Bahasa Daerah Tetap Ada
JAKARTA – Menteri Pendidikan dan Kebudayaan, Mohammad Nuh mengatakan mata pelajaran bahasa daerah tetap ada dalam kurikulum 2013.
“Bahasa daerah tetap ada yakni di kolom kurikulum seni budaya dan prakarya,” ujar Mendikbud di Jakarta, Kamis (3/1/2013).
Bahasa daerah dan kelompok muatan lokal lainnya tetap terbuka untuk dimasukkan ke kurikulum. “Seni budaya diberi empat jam. Jadi bisa memasukkan bahasa daerah,” tambah dia.
Mata pelajaran bahasa daerah, lanjut Nuh, tetap sejajar dengan mata pelajaran yang lain. Kemdikbud akan menyampaikannya ke publik setelah uji publik terumuskan.
“Sekarang banyak yang protes, karena mereka belum jelas mengenai kurikulum baru ini. Kemdikbud akan menyampaikannya ke publik.” Sejumlah guru menolak rancangan kurikulum 2013 karena meniadakan mata pelajaran muatan lokal (mulok) bahasa daerah. Bahkan Gubernur Jawa Barat, Ahmad Heryawan menyatakan akan mengirim surat kepada Mendikbud mengenai hal tersebut. (Sumber: solopos.com)
“Bahasa daerah tetap ada yakni di kolom kurikulum seni budaya dan prakarya,” ujar Mendikbud di Jakarta, Kamis (3/1/2013).
Bahasa daerah dan kelompok muatan lokal lainnya tetap terbuka untuk dimasukkan ke kurikulum. “Seni budaya diberi empat jam. Jadi bisa memasukkan bahasa daerah,” tambah dia.
Mata pelajaran bahasa daerah, lanjut Nuh, tetap sejajar dengan mata pelajaran yang lain. Kemdikbud akan menyampaikannya ke publik setelah uji publik terumuskan.
“Sekarang banyak yang protes, karena mereka belum jelas mengenai kurikulum baru ini. Kemdikbud akan menyampaikannya ke publik.” Sejumlah guru menolak rancangan kurikulum 2013 karena meniadakan mata pelajaran muatan lokal (mulok) bahasa daerah. Bahkan Gubernur Jawa Barat, Ahmad Heryawan menyatakan akan mengirim surat kepada Mendikbud mengenai hal tersebut. (Sumber: solopos.com)
Langganan:
Postingan (Atom)